Święto NIEPODLEGŁOŚCI 2023 r.
Tarnów jako pierwszy odzyskał niepodległość.
Nasze Stowarzyszenie na zaproszenie Prezydenta Tarnowa brało udział 30 października w obchodach kolejnej rocznicy odzyskania przez Tarnów niepodległości. Zawsze w zabytkowej sali Ratusza odbywa się połączona uroczysta sesja Rady Miasta Tarnowa i Powiatu Tarnowskiego, podczas której wręczane są nagrody absolwentom uczelni za najlepsze prace licencjackie i magisterskie związane z Tarnowem i powiatem tarnowskim. Tak było i w tym roku. Po sesji nastąpiło złożenie wiązanki kwiatów pod figurą burmistrza Tadeusza Tertila a następnie odbyła się uroczystość pod Grobem Nieznanego Żołnierza.
Poniżej krótka historia z tamtych lat.
Dla Tarnowa pierwszym dniem wolności był dzień 31 października 1918 r.
Wieczorem 30 października Styliński został wezwany przez Dziadosza (oficerowie legionowi przygotowujący przewrót wojskowy w Tarnowie) na ul. Chyszowską do mieszkania austriackiego oficera, prawdopodobnie kapitana Jakubiczki. W zebraniu, prócz Dziadosza i Stylińskiego, uczestniczyło 7 oficerów Polaków z 20. pułku piechoty. Tam właśnie zapadła decyzja, aby przewrót wojskowy w Tarnowie dokonać w nocy z 30 na 31 października. Oficerowie Jakubiczka i Gaebel ręczyli za podległych im żołnierzy, w większości górali z Podhala. Zwołano też posiedzenie powstałego wcześniej cywilnego Komitetu Samoobrony, który miał omówić przejęcie władzy cywilnej w mieście. Był moment, że zastanawiano się czy terminu przejęcia władzy w mieście nie przełożyć na późniejszy czas, gdyż do banku nie wpłynęła jeszcze gotówka na wypłaty na 1-go listopada i na samym początku działania władz polskich w mieście mogły być już kłopoty finansowe. Po dyskusji, jednak terminu przejęcia władzy w mieście postanowiono nie odkładać. Miasto miało być zupełnie w polskich rękach o godz. 8 rano 31 października.
Wzruszenie wojskowych
Komendantem polskiego garnizonu w mieście miał zostać najstarszy stopniem oficer Polak obecny w Tarnowie. Został nim pułkownik 20. pułku piechoty Kajetan Amirowicz, nic nie wiedzący o przygotowywanym przewrocie. Wiadomość tę przyjął on ze łzami w oczach. Przejęcia władzy cywilnej w mieście mieli dokonać inż. Pruchnik i dyrektor banku Gizbert – Studnicki. Adiutant 20 pułku piechoty por. Gaebel napisał pierwszy rozkaz polskiej komendy garnizonu w Tarnowie, zaczynający się od słów: “Służymy odtąd swemu narodowi i rządowi. Stańmy się jego obroną, podporą i wyrazem siły. Krew nasza odtąd do Polski należy i tylko za nią gotowiśmy ją przelać. Niech żyje rząd polski w Warszawie! Niech żyje armia polska! Niech żyje polski od dziś pułk dwudziesty!”.
Kompania 20. pułku, której przedstawiono te decyzje i zadania wzniosła okrzyk “Niech żyje Polska!” Zrywano z czapek austriackie bączki, a następnie udano się do koszar, w których stacjonowały jeszcze 2 kompanie: 73. wiedeńskiego pułku piechoty i austriacki generał. Spotkani na ul. Wałowej austriaccy oficerowie zgodzili się na wyjazd z Tarnowa, pod warunkiem zapewnienia im bezpieczeństwa podczas podróży, na co się zgodzono. Generał z początku się opierał, ale w końcu zgodził się na oddanie władzy wojskowej w mieście płk. Amirowiczowi. Do godziny 8-ej rano, 31 października austriackie władze wojskowe w Tarnowie zostały obalone. Żołnierze polscy 20. pułku piechoty, POW i harcerze obsadzili starostwo, magistrat, sąd, pocztę, koszary i dworzec kolejowy.. Punktualnie o godzinie 8 rano delegacja cywilna zjawiła się u starosty Reinera, gdzie prezes Komitetu Narodowego St. Nożyński ogłosił publicznie przejęcie władzy przez państwo polskie. Starosta, złożył przysięgę na wierność państwu polskiemu.
Oczywiście, nie ulega wątpliwości, że działania niepodległościowe polityków cywilnych były skoordynowane z działaniami wojskowych, ale przebiegały dwoma torami. Burmistrz Tarnowa Tadeusz Tertil w dniu 30 października przewodniczył posiedzeniu Rady Miasta Tarnowa, które odbyło się o godzinie 18-tej. Wzięło w nim udział 26 radnych.
Fragment protokołu z posiedzenia Rady Miasta Tarnowa z dnia 30 października 1918 r.
Obecnych radnych 26: P.P. Baron (Eliasz) – Brach – Chciuk – Gutowski – Jana – Kościółek – Kusz – Margulies – Maschler Ignacy – Dr Merz – Michalski – Dr Mütz – Silberpfenig – Silbiger – Szatko – Szubert – Rubin (Wilhelm) – Wiatr – Wojciechowski – Dr Zbigniewicz – Zając (Józef) – Styliński – Izraelowicz – Koniuszy – Kostelecki. Przewodniczy burmistrz dr Tertil.
Ponieważ o godz. 5 wieczorem nie było wymaganego kompletu do załatwienia spraw na porządku dziennym będących – przeto odroczono posiedzenie do godz. 6 wieczorem z powołaniem zastępców. Odczytano protokół z ostatniego posiedzenia i takowy przyjęto bez zarzutu. Przewodniczący stawia wniosek:
“Rada m. oświadcza, że Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego – i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę Regencyjną da posłuch. Rada nagłość wniosku oraz meritum uchwaliła.
11.XI. braliśmy udział z pocztem sztandarowym w Narodowym Święcie Niepodległości. Po mszy św. w Bazylice Katedralnej nastąpiło przejście pod Grób Nieznanego Żołnierza gdzie odbyła się uroczystość rocznicowa oraz złożenie kwiatów i świateł pamięci. Uroczystość uświetnił pokaz świateł laserowych. Następnym krokiem było przejście pod pomnik Józefa Piłsudskiego. Na koniec uroczystości pod teatrem im. L. Solskiego odbyło sie śpiewanie pieśni patriotycznych.
